Vreeken Bouvardia

Het vergt enige moed om als eerste teler ter wereld over te gaan op gelijkstroom. Het heeft veel voordelen, maar de wereld is nu eenmaal ingericht op wisselstroom. Jaap Vreeken: “We realiseren zo een fikse besparing en we kunnen een duurzaam verhaal vertellen. Nadelen zijn er niet, en dat gaan we in onze demoruimte aan iedereen vertellen.”

Vreeken Bouvardia teelt 5 hectare bouvardia in Rijsenhout. Een gevoelige snijbloem, die slecht tegen zout kan en veel uitval vertoont. Eigenlijk een ideaal gewas voor de kweker die het in de vingers heeft. Een gemakkelijke plant – die iedereen kan telen – verwordt immers te snel tot een bulkgewas. Het bedrijf heeft een historie van meer dan 100 jaar, op verschillende locaties. “We zijn altijd al bezig geweest met innovatie”, vertelt de teler. “Mijn vader liep voorop met de teelt van lisianthus en trachelium. In dezelfde lijn past de bouvardia, een nicheproduct waarover weinig teeltkennis beschikbaar was. Toen we benaderd werden met de vraag of een proef met gelijkspanning op ons bedrijf kon plaatsvinden, waren we snel overtuigd. We proberen graag iets nieuws uit.”

Assimilatiearmaturen werken met gelijkspanning (DC), veel andere elektronische apparaten ook; zonnecellen produceren gelijkstroom. Maar het elektriciteitsnet werkt met wisselspanning (AC). Gevolg is dat elk assimilatie-armatuur een voorschakelapparaat nodig heeft dat AC omzet in DC. Wisselspanning is eigenlijk een erfenis uit de beginjaren van het elektriciteitsnet, toen het technisch het gemakkelijkst was een betrouwbaar net te ontwikkelen op basis van DC. Sindsdien is het net organisch gegroeid. Het begint echter steeds meer te wringen. Veel elektronische apparaten werken intern op gelijkspanning, zodat er overal omzettingsverliezen optreden. Een omslag is echter niet gemakkelijk omdat alles op AC is ingericht. 

Daarom is het project bij Vreeken Bouvardia werkelijk baanbrekend. “Hier wordt wisselspanning niet bij elk armatuur of elk apparaat omgezet in gelijkspanning, maar dat gebeurt centraal in een converter buiten de kas”, vertelt Vreeken. “Daardoor kan de lamparmatuur veel kleiner worden uitgevoerd.” 

De belichting vangt zo minder zonlicht weg en wordt minder warm, wat de levensduur en betrouwbaarheid aanmerkelijk verbetert.

Bouvardia is een kortedagplant, die bloemen gaat vormen zodra de daglengte onder een bepaald aantal uren zakt. De hele vijf hectare worden belicht; in de vakken waar de planten nog niet mogen bloeien, krijgen ze een daglengte van 18 uur. Zodra ze aan bloeien toe zijn, zakt dat naar 12 uur. Na de oogst worden de planten kaal gesnoeid. 

“In dat stadium is het niet zinnig ze vol te belichten. Het grote voordeel van DC-armaturen is dat elke lamp apart bediend kan worden. Na de snoei kan ik terug naar heel weinig belichting, alleen om te voorkomen dat ze een knop gaan vormen. Ook aan het eind van het teelt kan het lichtniveau terug. Door het DC-net kan ik alle lampen naar believen apart aan- en uitschakelen of dimmen, afhankelijk van het gewasstadium. Daardoor bespaar ik 25% energie ten opzichte van een AC-net”, zegt hij.

Ook de koeling, ventilatie en een gelijkspannings-WKK worden op het DC-net aangesloten. “Een normale WKK kun je terugschroeven naar 75% capaciteit. Bij een DC-WKK is dat 40-50%. Ook dat geeft nieuwe mogelijkheden. Bij goedkope stroom laat je de WKK langzamer draaien en gaan de lampen vol aan. Bij dure stroom net andersom.”

Als de hele tuinbouw overgaat op DC, zou dat grote besparingen geven. Niet alleen aan directe energiekosten, maar ook aan investeringskosten. “Je hebt per hectare 2000 kilo minder koper nodig voor de bekabeling. Je hoeft dus minder te investeren en de terugverdientijd is korter”, geeft hij aan.

Achter zijn kas ligt een veld met zonnepanelen, dat groeit in omvang. Zonnepanelen wekken gelijkstroom op en die gaat zonder omzettingsverliezen rechtstreeks naar het tuinbouwbedrijf en naar andere afnemers. Vreeken denkt bijvoorbeeld aan de straatverlichting. Elke omzetting in AC die voorkomen kan worden, bespaart weer energie. 

Behalve de directe besparing, door voorkomen van omzettingsverliezen en efficiëntere inzet van de installaties, ziet de teler nog een belangrijk voordeel. “We kunnen een goed duurzaamheidsverhaal overbrengen aan onze klanten. Bloemisten zijn op zoek naar het verhaal achter de snijbloem. Wij kunnen met recht vertellen dat we zonne-bouvardia’s telen: de elektriciteit komt immers uit zonne-energie en wordt zo efficiënt mogelijk ingezet. Dit is werkelijk uniek.”

Het is echter niet de bedoeling dat het uniek blijft. In het democentrum bij het bedrijf worden collega’s gaandeweg de tijd bijgepraat over de voordelen. Bij de vraag of er ook nadelen zijn, moet hij lang nadenken. “Ik kan er werkelijk geen één verzinnen”, zegt hij. 

Hij is zeer te spreken over de rol van Gavita bij het project. Gavita ziet grote voordelen in DC en steekt veel energie in de bewustwording van de voordelen en realisatie van een project met uitstraling. “Ze trekken er heel hard aan”, ziet Vreeken. “Vanuit de GreenTech komen er pendelbussen en ze genereren overal publiciteit. Telers moeten nog echt overtuigd worden en daarbij speelt positieve aandacht een belangrijke rol. We zetten zo voor de BV Nederland gezamenlijk iets unieks op de kaart. De Nederlandse tuinbouw heeft constant innovaties nodig, anders verliezen we internationaal terrein. Ik ben blij dat ik daar op deze manier een steentje aan bij kan dragen.”

De overgang op gelijkspanning bij Vreeken Bouvardia is gerealiseerd door het samenwerkingverband Doe DC, wat staat voor Demonstratie Ontwikkeling Energie-Instrastructuur DC. Partners binnen het project zijn Vreeken Bouvardia, Gavita, Direct Current, Stichting Gelijkspanning, Stallingsbedrijf Glastuinbouw Nederland, Solar Green Point, Siemens Nederland. 

Sponsoren zijn: Ministerie van EZ (regeling DEI), Gemeente Haarlemmermeer, LTO Noord Fondsen, LTO Glaskracht Nederland (Kas als Energiebron), Meermaker, Greenport Aalsmeer. Energiebedrijf Alliander draagt zorg voor de netaansluiting.